भारत कृषिप्रधान देश असून शेती आणि कृषीपूरक उद्योगांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर रोजगाराच्या संधी उपलब्ध आहेत. आजच्या तरुणांसाठी शेती क्षेत्रात करिअर घडवण्यासाठी विविध पूर्णवेळ (Degree/Diploma) आणि व्यावसायिक (Vocational) अभ्यासक्रम उपलब्ध आहेत. या लेखात शेतीशी संबंधित अभ्यासक्रम, प्रवेश प्रक्रिया, आणि करिअर संधी बद्दल सविस्तर चर्चा करू. पूर्णवेळ कृषी अभ्यासक्रम (Degree & Diploma Courses) या अभ्यासक्रमांतून विद्यार्थ्यांना कृषी क्षेत्रातील […]
भारतात शेतीच्या विविध पद्धतींबाबत चर्चा सातत्याने होत असते. सेंद्रिय शेती (Organic Farming) आणि चांगल्या कृषी पद्धती (Good Agricultural Practices – GAP) या दोन्ही शेती पद्धती शाश्वत शेतीला चालना देणाऱ्या आहेत. मात्र, भारतीय शेतकऱ्यांसाठी कोणता पर्याय अधिक फायदेशीर ठरू शकतो? या लेखात या दोन्ही संकल्पनांबाबत सविस्तर चर्चा करू आणि योग्य निवडीसाठी मार्गदर्शन करू. सेंद्रिय शेती म्हणजे […]
वीज ही आधुनिक कृषी आणि ग्रामीण विकासासाठी अत्यावश्यक आहे. ऊर्जा उपलब्धतेमुळे केवळ शेतीच नव्हे, तर संपूर्ण ग्रामीण अर्थव्यवस्थेचा विकास होतो. दुर्दैवाने, भारतातील अनेक ग्रामीण भागांमध्ये अद्यापही वीज पुरवठा अपुरा आहे. शेतकरी आणि ग्रामीण उद्योजक यांना नियमित वीज पुरवठा उपलब्ध नसल्यानं त्यांच्या उत्पादनक्षमतेवर परिणाम होतो. शाश्वत विकास उद्दिष्टे (Sustainable Development Goals – SDGs) अंतर्गत, ‘स्वस्त आणि […]
गुड अ‍ॅग्रीकल्चर प्रॅक्टिसेस (Good Agricultural Practices – GAP) म्हणजे शेतीत चांगल्या आणि शाश्वत पद्धतींचा अवलंब करून उत्पादकता आणि गुणवत्ता वाढवण्याचे मार्गदर्शक तत्त्व होय. यात मृदा आरोग्य, पाणी व्यवस्थापन, अन्न सुरक्षा, उत्पादनाची गुणवत्ता आणि पर्यावरण संवर्धन यांचा समावेश होतो. GAP च्या अंमलबजावणीमुळे शेतमाल सुरक्षित, उच्च प्रतीचा आणि जागतिक बाजारपेठेत विक्रीसाठी योग्य बनतो. या लेखात गुड अ‍ॅग्रीकल्चर […]
हिरवळीचे खत (Green manure) म्हणजे शेतीसाठी निसर्गाचा अनमोल वरदान! मातीची सुपीकता वाढवण्यासाठी विशिष्ट पिके शेतीत पेरली जातात आणि त्यानंतर ती जमिनीत मिसळली जातात, ज्यामुळे जमिनीतील सेंद्रिय पदार्थ वाढतात आणि उत्पादनक्षमतेत मोठी वाढ होते. हे तंत्र केवळ पर्यावरणपूरकच नाही, तर कमी खर्चिक आणि दीर्घकालीन फायदे देणारेही आहे. या लेखात आपण हिरवळीच्या खतांचे विविध प्रकार, फायदे, तसेच […]
बायोचार (Biochar) हा सेंद्रिय पदार्थ आहे जो उच्च तापमानात आणि ऑक्सिजनशिवाय (Pyrolysis प्रक्रियेद्वारे) जैविक अवशेष जळवल्यानंतर तयार होतो. मातीच्या सुपीकतेसाठी आणि हवामान बदलावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी बायोचार एक प्रभावी उपाय मानला जातो. प्राचीन काळी दक्षिण अमेरिकेतील अमेझॉन जंगलात “टेरा प्रेटा” (Terra Preta) म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या सुपीक जमिनीत बायोचारचा उपयोग केला जात असे. टेरा प्रेटा (Terra Preta) […]
छत्रपती संभाजी महाराज (१६५७ – १६८९) हे मराठा साम्राज्याचे दुसरे छत्रपती होते. ते छत्रपती शिवाजी महाराजांचे सुपुत्र होते. संभाजी महाराज केवळ पराक्रमी योद्धेच नव्हते, तर एक उत्तम प्रशासक, धोरणकर्ते आणि जनतेच्या हिताचा विचार करणारे राजा होते. त्यांच्या राज्यकाळात मराठा साम्राज्याने प्रचंड संघर्ष केला, पण त्यांनी धोरणात्मक निर्णय घेऊन साम्राज्याच्या विस्तारासाठी आणि लोकांच्या कल्याणासाठी कार्य केले. […]
रसायन अवशेषमुक्त शेती (Chemical residue-free agriculture) ही एक आधुनिक आणि शाश्वत शेती पद्धती आहे, जिथे रासायनिक कीडनाशके व खते अत्यंत मर्यादित प्रमाणात वापरली जातात किंवा नैसर्गिक पर्यायांचा अवलंब केला जातो. परिणामी, शेतीमालातील रासायनिक अवशेषांचे प्रमाण नियंत्रित राहते आणि ते मान्यताप्राप्त मर्यादेपेक्षा कमी असते. ही पद्धत संपूर्ण सेंद्रिय शेतीकडे जाण्याचा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे, कारण ती […]
भारतीय शेतीत आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करणे ही काळाची गरज आहे. कृषी तंत्रज्ञान पीक आणि पशुधनाचे संरक्षण करते, उत्पादनवाढीस चालना देते आणि शेतकऱ्यांना आत्मनिर्भर होण्यासाठी प्रेरित करते. खर्चिक वाटणारे तंत्रज्ञान दीर्घकालीन फायदे देऊ शकते आणि शाश्वत शेतीचा मार्ग मोकळा करते. शेतकऱ्यांसाठी हा केवळ आर्थिक नाही तर मानसिक समाधानाचा मार्ग आहे. आधुनिक तंत्रज्ञानाचा शेतीतील वापर कृषी तंत्रज्ञानाचा […]
मौर्य साम्राज्य (सुमारे 322–185 BCE) हे प्राचीन भारतातील एक महान साम्राज्य होते, ज्याची स्थापना चंद्रगुप्त मौर्याने केली आणि त्याचे शेवटचे शासक बृहद्रथ मौर्य होते. या काळात कृषी व्यवस्थेत महत्त्वपूर्ण सुधारणा आणि विकास घडवून आणले गेले. मौर्य काळातील कृषी तंत्रज्ञान, सिंचन व्यवस्थापन, पिकांची विविधता, आणि आर्थिक सुधारणा यांनी शेतकऱ्यांच्या जीवनात मोठे परिवर्तन घडवले. या लेखात, मौर्य […]