साखर काढण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या ऊसापासून तयार होणारा गूळ म्हणजे भारतात पारंपरिक गोडीचा एक शाश्वत स्रोत. पण पारंपरिक गुळाच्या तुलनेत गूळ पावडर (Jaggery Powder) आता अधिक मागणीमध्ये आहे कारण ती वापरण्यास सोपी, टिकाऊ आणि आरोग्यासाठी फायदेशीर असते. चला तर मग पाहूया गूळ पावडर तयार करण्याची प्रक्रिया आणि त्यामधील व्यवसाय संधी.
गूळ पावडर म्हणजे काय?
गूळ पावडर हे साखरेचा नैसर्गिक पर्याय आहे, जे ऊसाच्या रसापासून बनते. पारंपरिक गुळाप्रमाणेच यामध्ये लोह, कॅल्शियम, मॅग्नेशियम आणि अँटीऑक्सिडंट्स असतात, पण गूळ पावडर अधिक वेळ साठवता येते आणि स्वयंपाकात सहज वापरता येते.
गूळ पावडर तयार करण्याची प्रक्रिया
- ऊस रस काढणे: प्रथम ताज्या ऊसापासून रस काढला जातो.
- फिल्टरेशन: रसामधील अपायकारक घटक आणि अशुद्धता काढून टाकली जाते.
- उकळवणे: रस सुमारे 100-115°C तापमानावर उकळवला जातो.
- पातळ गूळ बनवणे: उकळून पातळ पण साखरेच्या थरासारखा गूळ तयार होतो.
- कोरडे करणे: गूळ वाळवून त्याची पावडर केली जाते.
- पॅकिंग: स्वच्छतेची काळजी घेऊन हवाबंद पॅकिंग होते.
व्यवसायासाठी लागणारे साहित्य व अंदाजे खर्च
UP Horticulture च्या DPR नुसार, 2022 च्या अंदाजानुसार एका लघु गूळ पावडर युनिटची अंदाजे गुंतवणूक खालीलप्रमाणे आहे:
| तपशील | अंदाजे खर्च (₹) |
| जमिनीचा विकास व इमारत | Rs. 3,50,000 |
| यंत्रसामग्री | Rs. 9,00,000 |
| विद्युत यंत्रणा व पाण्याची सुविधा | Rs. 1,50,000 |
| फर्निचर व इतर साहित्य | Rs. 50,000 |
| वर्किंग कॅपिटल (3 महिने) | Rs. 5,00,000 |
| एकूण अंदाजे गुंतवणूक | Rs. 19,50,000 |
(टीप: हे 2022 मधील अंदाज आहेत; सध्याच्या वर्षासाठी किंमती भिन्न असू शकतात.)
उत्पादन क्षमता: अंदाजे 50 किलो प्रति दिवस.
व्यवसायाच्या संधी
- स्थानिक व निर्यात बाजार: गूळ पावडरला देशांतर्गत तसेच परदेशी मार्केटमध्ये मोठी मागणी आहे.
- फूड प्रोसेसिंग उद्योगांसाठी: बिस्किट, पेय, हेल्थ बार्स यामध्ये गूळ पावडरचा वापर केला जातो.
- ई-कॉमर्स विक्री: गूळ पावडर ऑनलाईन मार्केटमध्ये विकली जाऊ शकते.
PMFME योजना अंतर्गत संधी
‘प्रधानमंत्री फॉर्मलायझेशन ऑफ मायक्रो फूड प्रोसेसिंग एंटरप्रायझेस (PMFME)’ योजना ही आत्मनिर्भर भारत अभियानाअंतर्गत सुरू करण्यात आली आहे.
योजनेची वैशिष्ट्ये:
- ३५% क्रेडिट लिंक्ड अनुदान (Rs. १० लाखांपर्यंत): नवीन प्रक्रिया युनिट उभारण्यासाठी
- एफपीओ, SHG आणि Co-op साठी विशेष प्रोत्साहन .
- तांत्रिक प्रशिक्षण, मार्केटिंग मदत, ब्रँडिंग आणि कॅपॅसिटी बिल्डिंग.
या योजनेचा लाभ घेऊन गूळ पावडर व्यवसायासाठी अर्थसहाय्य, प्रशिक्षण व बाजारपेठ मिळवणे शक्य आहे.
आरोग्यविषयक फायदे व परिणाम
गूळ पावडर म्हणजे केवळ गोडवा नाही, तर आरोग्यदायी पर्याय आहे:
- साखरेपेक्षा सुरक्षित व नैसर्गिक पर्याय
- लोह व खनिजयुक्त असल्याने हिमोग्लोबिन वाढवतो
आरोग्य, आहार व व्यवसाय यांचा सुंदर संगम
गूळ पावडर (Jaggery Powder) म्हणजे एका बाजूला आरोग्यासाठी उपयुक्त असा नैसर्गिक पदार्थ आणि दुसऱ्या बाजूला एक लाभदायक व्यवसायाची संधी. वाढती आरोग्यसाक्षरता आणि नैसर्गिक गोडव्याची मागणी लक्षात घेता, भविष्यात या क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणावर संधी आहेत. त्यासाठी योग्य योजना, स्थानिक शेतकरी आणि गटांच्या सहभागासह आपण हे उत्पादन स्थानिक व जागतिक पातळीवर नेऊ शकतो.
राज्य व केंद्र सरकारच्या योजनांचा लाभ घेऊन ग्रामीण भागातील युवक, शेतकरी किंवा महिला बचत गटही या व्यवसायात यशस्वीपणे उतरू शकतात.
