आज ८ मार्च हा दिवस ‘आंतरराष्ट्रीय महिला दिन‘ म्हणून साजरा केला जातो. हा दिवस महिलांच्या संघर्ष, अधिकार आणि त्यांच्या समाजातील योगदानाचा सन्मान करण्यासाठी समर्पित आहे. महिलांचा समाजातील योगदान प्रत्येक क्षेत्रात अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहे. या दिवसाच्या निमित्ताने आपल्याला महाराष्ट्रातील त्या महिलांबद्दल बोलायचं आहे ज्यांनी ग्रामीण विकास आणि सामाजिक सुधारणांमध्ये अमूल्य योगदान दिलं.
आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाचा इतिहास
आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाची सुरुवात १९०८ मध्ये अमेरिकेत महिलांच्या हक्कांसाठी झालेल्या आंदोलनातून झाली. १९१० मध्ये जर्मन नेत्या क्लारा झेटकिन यांनी हा दिवस जागतिक स्तरावर साजरा करण्याचा प्रस्ताव दिला. ८ मार्च १९१७ रोजी रशियातील महिलांच्या आंदोलनानंतर तो अधिक महत्त्वाचा ठरला. अखेर, १९७७ मध्ये संयुक्त राष्ट्रसंघाने ८ मार्चला आंतरराष्ट्रीय महिला दिन म्हणून मान्यता दिली. आज हा दिवस महिलांच्या हक्क, समानता आणि त्यांच्या योगदानाचा सन्मान करण्यासाठी साजरा केला जातो.
आता अशाच काही प्रेरणादायी महिलांची ओळख करून घेऊया, ज्यांनी महाराष्ट्र आणि देशासाठी आपले योगदान दिले.
जिजाबाई (Jijabai)
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या मातोश्री जिजाबाई यांचा आदर्श आजही प्रत्येक भारतीय महिलेला प्रेरणा देतो. त्यांचं कार्य एक आदर्श माता म्हणून आणि एक सामर्थ्यशाली महिला म्हणून महत्त्वपूर्ण होतं. शिवाजी महाराजांना त्यांचे जीवनमूल्य आणि नेतृत्वाचे धडे दिले, जे त्यांना पुढे जाऊन एक महान शासक बनवायला मदत केली.
सावित्रीबाई फुले (Savitribai Phule)
सावित्रीबाई फुले या एक महान शिक्षिका आणि समाजसुधारक होत्या. त्या भारतातील पहिल्या महिला शिक्षिका होत्या आणि त्यांनी १८४८ मध्ये पुण्यात मुलींसाठी पहिली शाळा सुरू केली. त्यांचे शिक्षण क्षेत्रातील योगदान समाजातील महिलांसाठी परिवर्तनात्मक ठरलं. त्यांनी स्त्रीच्या शिक्षणाला महत्त्व दिलं आणि समाजातील असमानतेविरुद्ध आवाज उठवला.
सावित्रीबाई फुले यांच्या कविता ज्यात त्यांनी समाजातील विषमता आणि महिलांच्या हक्कांविषयी कठोर भाष्य केलं आहे.
डॉ. आनंदी गोपाल जोशी (Dr. Anandi Gopal Joshi)
डॉ. आनंदी गोपाल जोशी या भारतातील पहिल्या महिला डॉक्टर होत्या. त्यांनी १८८६ मध्ये अमेरिकेत जाऊन डॉक्टरेट मिळवली. त्यांचे कार्य भारतीय महिलांसाठी एक आदर्श ठरले आणि त्यांची कर्तृत्वशक्ती आजही प्रेरणा देणारी आहे. त्यांचा हा योगदान एक महत्त्वाचा टप्पा होता ज्यामुळे महिलांना शासकीय आणि वैद्यकीय क्षेत्रात संधी मिळाल्या.
त्यांच्या जीवनावर आधारित काही लेख आणि काव्य लिखाण उपलब्ध आहे, ज्यात त्यांचे संघर्ष आणि शारीरिक व मानसिक धैर्य स्पष्टपणे मांडले आहे.
पं. रामाबाई (Pandita Ramabai)
पं. रामाबाई एक महान समाजसुधारक होत्या. त्या स्त्री शिक्षण आणि विधवा महिलांच्या पुनर्वसनासाठी कार्यरत होत्या. त्यांनी ‘स्त्री धर्म’ यावर विचार मांडले आणि महिलांच्या समान हक्कांसाठी आवाज उठवला. त्यांचा मुख्य कार्यक्षेत्र विधवा महिलांसाठी नवीन मार्ग दाखवणं होतं.
सिंधुताई सपकाळ (Sindhutai Sapkal)
सिंधुताई सपकाळ यांना ‘अनाथांची माई’ म्हणून ओळखलं जातं. त्या अनाथ मुलांना आश्रय देऊन त्यांच्या शिक्षणाची व्यवस्था करत होत्या. त्यांचा हा कार्य अनेक मुलांच्या जीवनाला दिशा देणारा ठरला आहे. त्यांनी सामाजिक कामं करतांना अनाथांच्या जीवनात बदल घडवला.
बहिणाबाई चौधरी (Bahinabai Chaudhari)
बहिणाबाई चौधरी या प्रसिद्ध कवयित्री होत्या. त्यांनी शेतकऱ्यांच्या आणि ग्रामीण महिलांच्या स्थितीवर भाष्य केलं. त्यांची कविता ग्रामीण जीवनातील शेतकऱ्यांच्या कष्टांचं आणि महिलांच्या स्थितीचं निरूपण करते. त्यांची कविता एक सामाजिक जागरूकता निर्माण करणारी होती.
त्यांच्या कवितांमधून शेतकऱ्यांचे दु:ख, संघर्ष आणि त्यांच्या संघर्षावर लेखन झालं आहे. त्यांच्या कविता आजही ग्रामीण जीवनावर भाष्य करतात.
रमाबाई आंबेडकर (Ramabai Ambedkar)
रमाबाई आंबेडकर या डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या पत्नी होत्या. रमाबाईंच्या त्यागामुळे डॉ. आंबेडकरांना त्यांच्या शिक्षणात आणि समाजसुधारणांच्या कार्यात संपूर्णपणे लक्ष केंद्रित करता आले. त्यांच्या या योगदानामुळेच डॉ. आंबेडकरांनी ‘थॉट्स ऑन पाकिस्तान‘ हा आपला ग्रंथ रमाबाई ला अर्पण केला.
आंतरराष्ट्रीय महिला दिन हा महिलांच्या संघर्ष आणि योगदानाची आठवण करून देणारा दिवस आहे. महाराष्ट्रातील महिलांनी विविध क्षेत्रात आपल्या कार्यामुळे समाजात मोठे बदल घडवले आहेत. शिक्षण, आरोग्य, समाजसुधारणा, आणि ग्रामीण विकास या सर्व क्षेत्रांमध्ये त्यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे. आपण या सर्व महिलांच्या कार्याचा सन्मान करूया आणि त्यांच्या प्रेरणादायक योगदानाला उजाळा देऊया.
