गिलियन-बारे सिंड्रोम (Guillain-Barré Syndrome – GBS) हा एक दुर्मिळ ऑटोइम्यून न्यूरोलॉजिकल विकार आहे, जिथे शरीराची रोगप्रतिकार प्रणाली स्वतःच्या स्नायू आणि मज्जातंतूंवर हल्ला करते. यामुळे सुरुवातीला हात-पायात कमजोरी आणि झिणझिण्या जाणवतात, आणि काही गंभीर प्रकरणांमध्ये श्वसनसंस्थेवर परिणाम होऊन रुग्णाला व्हेंटिलेटरची गरज भासू शकते.
सध्याची परिस्थिती: पुणे आणि महाराष्ट्रातील GBS प्रकरणे
- पुण्यात GBS प्रकरणांची वाढ झपाट्याने होत आहे.
- 101 रुग्ण आणि 1 मृत्यू आधीच नोंदवले गेले आहेत
- 28 नवीन प्रकरणे फक्त 24 तासांत समोर आली आहेत.
- 16 रुग्णांना व्हेंटिलेटरवर ठेवण्यात आले आहे.
- काही अहवालांनुसार संक्रमणाचे मूळ दूषित अन्न आणि पाण्याशी संबंधित असू शकते.
(Source: डॉ. मनन वोरा यांच्या पोस्टनुसार)
GBS नेमके काय आहे?
- GBS हा एक दुर्मिळ पण गंभीर आजार आहे, जो शरीराची रोगप्रतिकार प्रणाली चुकून स्वतःच्या मज्जातंतूंवर हल्ला करते.
- यामुळे मज्जातंतूंचे कार्य बिघडते आणि स्नायू दुर्बल होऊ लागतात.
- काही गंभीर प्रकरणांमध्ये श्वसनसंस्थेवर परिणाम होऊन कृत्रिम श्वासोच्छवासाची गरज पडते.
GBS ची मुख्य कारणे
- अनेक प्रकरणांमध्ये GBS संसर्गानंतर दिसून येतो.
- Campylobacter jejuni नावाच्या बॅक्टेरियामुळे होणाऱ्या अन्न आणि पाण्याच्या दूषिततेशी संबंध आढळतो.
- काही प्रकरणांमध्ये वायरल संसर्गानंतर किंवा लसीकरणानंतरही GBS दिसून येतो, पण हे अत्यंत दुर्मिळ आहे.
लक्षणे आणि प्रगती
GBS सुरुवातीला सौम्य वाटू शकतो, पण तो झपाट्याने वाढू शकतो. यामध्ये पुढील टप्पे असू शकतात:
प्रारंभीची लक्षणे:
- पायांमध्ये झिणझिण्या किंवा कमजोरी जाणवणे.
- चालताना अडखळणे किंवा हालचालींमध्ये अडथळा येणे.
अधिक तीव्र लक्षणे:
- कमजोरी हळूहळू हात, खांदे आणि चेहऱ्यावर पसरते.
- वस्तू घट्ट पकडण्यास त्रास होतो.
गंभीर टप्पा:
- काही रुग्णांमध्ये श्वसनसंस्थेवर परिणाम होऊन व्हेंटिलेटरची गरज लागते.
- हृदयाचे ठोके अनियमित होऊ शकतात.
पुणे प्रकरणाशी संबंधित माहिती
- महाराष्ट्र सरकार आणि केंद्रीय आरोग्य मंत्रालयाने संसर्गाच्या मुळापर्यंत जाण्यासाठी तपास सुरू केला आहे.
- पुण्यातील काही खाजगी पाणी पुरवठा केंद्रे सील करण्यात आली आहेत, कारण त्यातील पाणी दूषित असल्याचा संशय आहे.
- नागरिकांनी सावधानता बाळगावी, पण घाबरून जाऊ नये, कारण GBS संसर्गजन्य (contagious) नाही.
गिलियन-बारे सिंड्रोम (GBS) हा दुर्मिळ, पण गंभीर आजार आहे जो स्नायू आणि मज्जातंतूंच्या कार्यावर परिणाम करतो. पुण्यात या आजाराची संख्या वाढत असल्यामुळे, आरोग्य यंत्रणा सतर्क झाली आहे. जरी GBS संसर्गजन्य नसला, तरी दूषित अन्न आणि पाणी ही संभाव्य कारणे असल्यामुळे सुरक्षिततेच्या उपाययोजना महत्त्वाच्या ठरू शकतात.
संदर्भ:
- जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) – Guillain-Barré Syndrome माहितीपत्रक: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/guillain-barré-syndrome
- भारत सरकार, आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालय – पुण्यातील GBS प्रकरणांवरील माहिती: https://mohfw.gov.in/?q=/press-info/8272
महत्त्वाची सूचना (Disclaimer):
हा लेख फक्त माहितीपर असून, वैद्यकीय सल्ला म्हणून घेऊ नये. कोणत्याही आजारासंबंधी तक्रार असल्यास स्थानिक आरोग्य अधिकारी, अधिकृत वैद्यकीय तज्ज्ञ किंवा आपल्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा. नवीन माहिती आणि अधिकृत अद्यतनांसाठी WHO, आरोग्य मंत्रालय, भारत सरकार किंवा स्थानिक आरोग्य विभागाच्या अधिकृत वेबसाइट्सला भेट द्यावी.
Dr. Manan Vora यांच्या पोस्टमधील महत्त्वाची माहिती –