भारतात शेतीच्या विविध पद्धतींबाबत चर्चा सातत्याने होत असते. सेंद्रिय शेती (Organic Farming) आणि चांगल्या कृषी पद्धती (Good Agricultural Practices – GAP) या दोन्ही शेती पद्धती शाश्वत शेतीला चालना देणाऱ्या आहेत. मात्र, भारतीय शेतकऱ्यांसाठी कोणता पर्याय अधिक फायदेशीर ठरू शकतो? या लेखात या दोन्ही संकल्पनांबाबत सविस्तर चर्चा करू आणि योग्य निवडीसाठी मार्गदर्शन करू. सेंद्रिय शेती म्हणजे […]
गुड अ‍ॅग्रीकल्चर प्रॅक्टिसेस (Good Agricultural Practices – GAP) म्हणजे शेतीत चांगल्या आणि शाश्वत पद्धतींचा अवलंब करून उत्पादकता आणि गुणवत्ता वाढवण्याचे मार्गदर्शक तत्त्व होय. यात मृदा आरोग्य, पाणी व्यवस्थापन, अन्न सुरक्षा, उत्पादनाची गुणवत्ता आणि पर्यावरण संवर्धन यांचा समावेश होतो. GAP च्या अंमलबजावणीमुळे शेतमाल सुरक्षित, उच्च प्रतीचा आणि जागतिक बाजारपेठेत विक्रीसाठी योग्य बनतो. या लेखात गुड अ‍ॅग्रीकल्चर […]
जैविक शेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी योग्य बाजारपेठ शोधणे आणि उत्पादनाला चांगली किंमत मिळवणे मोठे आव्हान असते. जैविक उत्पादनांसाठी जास्त मेहनत आणि संसाधने लागतात, त्यामुळे त्यांची किंमतही तुलनेत जास्त असते. मात्र, बाजारात कमी दरात सहज उपलब्ध असलेल्या पारंपरिक उत्पादनांसमोर जैविक उत्पादन विकणे कठीण जाते. विशेषतः नाशवंत उत्पादन वेळेवर विकणे महत्त्वाचे असते, अन्यथा नुकसान होऊ शकते. म्हणूनच, शेतकऱ्यांनी […]
हिरवळीचे खत (Green manure) म्हणजे शेतीसाठी निसर्गाचा अनमोल वरदान! मातीची सुपीकता वाढवण्यासाठी विशिष्ट पिके शेतीत पेरली जातात आणि त्यानंतर ती जमिनीत मिसळली जातात, ज्यामुळे जमिनीतील सेंद्रिय पदार्थ वाढतात आणि उत्पादनक्षमतेत मोठी वाढ होते. हे तंत्र केवळ पर्यावरणपूरकच नाही, तर कमी खर्चिक आणि दीर्घकालीन फायदे देणारेही आहे. या लेखात आपण हिरवळीच्या खतांचे विविध प्रकार, फायदे, तसेच […]
भारतात कृषी हा अर्थव्यवस्थेचा मुख्य आधारस्तंभ आहे. मात्र, केवळ कच्च्या शेती उत्पादनावर अवलंबून न राहता त्यावर प्रक्रिया करून अधिक उपयुक्त आणि बाजारात मागणी असलेली उत्पादने तयार करणे आवश्यक आहे. यालाच कृषी प्रक्रिया (Agri Processing) असे म्हणतात. कृषी प्रक्रियेमुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढते, अन्नाचा वापर अधिक प्रभावी होतो आणि ग्रामीण भागात रोजगाराच्या संधी निर्माण होतात. सध्या भारतात […]
बायोचार (Biochar) हा सेंद्रिय पदार्थ आहे जो उच्च तापमानात आणि ऑक्सिजनशिवाय (Pyrolysis प्रक्रियेद्वारे) जैविक अवशेष जळवल्यानंतर तयार होतो. मातीच्या सुपीकतेसाठी आणि हवामान बदलावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी बायोचार एक प्रभावी उपाय मानला जातो. प्राचीन काळी दक्षिण अमेरिकेतील अमेझॉन जंगलात “टेरा प्रेटा” (Terra Preta) म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या सुपीक जमिनीत बायोचारचा उपयोग केला जात असे. टेरा प्रेटा (Terra Preta) […]
शहरांमध्ये नोकरी किंवा व्यवसाय करणारे अनेक लोक शेतीमध्ये रस घेत आहेत, पण पूर्ण वेळ शेती करण्यास सक्षम नसतात. ते केवळ शनिवार-रविवारी किंवा सुट्टीच्या दिवशी आपल्या शेतजमिनीवर शेती करतात. यालाच वीकेंड फार्मिंग (Weekend Farming) असे म्हणतात. ही संकल्पना शहरी आणि निमशहरी भागांमध्ये वेगाने वाढत आहे. या लेखात आपण वीकेंड फार्मर्स (Weekend Farmers) म्हणजे काय, त्याचा भारतातील वाढता […]
महाराष्ट्र राज्यातील कृषी आणि शेतकरी कल्याणासाठी महाराष्ट्र शासनाचे कृषी मंत्रालय कार्यरत आहे. हे मंत्रालय राज्यातील कृषी धोरणे तयार करण्यासोबतच शेतकऱ्यांना मदत करणाऱ्या विविध योजनांची अंमलबजावणी करते. महाराष्ट्रातील कृषी क्षेत्राचा विकास, सिंचन व्यवस्था, जैविक शेतीस प्रोत्साहन, शेतकऱ्यांना अनुदाने, आणि शेतीविषयक नवीन संशोधन यासाठी हे मंत्रालय काम पाहते. महाराष्ट्राचे कृषी मंत्रालय, प्रशासकीय व्यवस्थापन आणि मंत्र्यांची यादी या […]
छत्रपती संभाजी महाराज (१६५७ – १६८९) हे मराठा साम्राज्याचे दुसरे छत्रपती होते. ते छत्रपती शिवाजी महाराजांचे सुपुत्र होते. संभाजी महाराज केवळ पराक्रमी योद्धेच नव्हते, तर एक उत्तम प्रशासक, धोरणकर्ते आणि जनतेच्या हिताचा विचार करणारे राजा होते. त्यांच्या राज्यकाळात मराठा साम्राज्याने प्रचंड संघर्ष केला, पण त्यांनी धोरणात्मक निर्णय घेऊन साम्राज्याच्या विस्तारासाठी आणि लोकांच्या कल्याणासाठी कार्य केले. […]
फार्महाऊस (Farmhouse) म्हणजे आपल्या शेतात एक अशी जागा, जिथे आपण आराम करू शकतो, शेतीची देखरेख करू शकतो, तसेच सुट्टी घालवण्यासाठीही याचा उपयोग होऊ शकतो. महाराष्ट्रातील अनेक शेतकरी आणि शहरी भागात राहणारे वीकेंड फार्मर्स फार्महाऊस बांधण्याचा विचार करतात. मात्र, योग्य नियोजन नसेल तर फार्महाऊस बांधण्याचा खर्च खूप जास्त होऊ शकतो. या लेखात कमी बजेटमध्ये फार्महाऊस कसे […]