आजचा शेतकरी मोठ्या संकटातून जातोय. रासायनिक खतं, कीटकनाशके, पाणी-वीज यांचा खर्च दिवसेंदिवस वाढतोय; पण पिकांचे भाव मात्र जागच्या जागीच आहेत. मातीची सुपीकता घटतेय, पावसाचा अंदाज चुकतोय, कधी दुष्काळ तर कधी अतिवृष्टी. या सगळ्यात शेतकऱ्यांचे उत्पन्न अस्थिर झाले आहे. याशिवाय, रसायनांनी पिकवलेल्या अन्नामध्ये अवशेष राहतात. तो अन्नधान्य व भाजीपाला ग्राहकांपर्यंत पोहोचतो आणि दीर्घकाळात मधुमेह, हृदयविकार, कर्करोग […]
“पाणी म्हणजेच जीवन” हे आपण शालेय जीवनापासून ऐकत आलो आहोत. पण पाण्याचे प्रकार काय असतात हे आपल्याला नेहमीच माहिती नसते. पाणी फक्त नळातून, विहिरीतून किंवा धरणातून मिळणारं नसतं – ते जमिनीतही असतं, आणि झाडांमुळे वातावरणातही फिरत असतं. या लेखात आपण ग्रीन वॉटर (Green Water) म्हणजे काय, ते का महत्त्वाचं आहे, आणि त्याचं अचूक मोजमाप का […]
ग्वार/ गवार (Cluster Beans / Cyamopsis tetragonoloba) हे खरं तर एक साधंसं पीक वाटतं, ग्रामीण भागात सहजपणे घेतलं जातं. पण याच ग्वारापासून मिळणाऱ्या ग्वार गमचं (Guar Gum) महत्त्व खूप मोठं आहे. हा नैसर्गिक घटक जगभरच्या अन्नप्रक्रिया, औषध, सौंदर्यप्रसाधने आणि तेल उद्योगात वापरला जातो. त्यामुळे ग्वार हे केवळ शेतीचं पीक न राहता एका आंतरराष्ट्रीय उद्योगाचं केंद्रबिंदू […]
भारताने पेट्रोलमध्ये इथेनॉलचे (Ethanol) 20% मिश्रण (E20) 2030 च्या उद्दिष्टापेक्षा पाच वर्ष आधी, म्हणजे 2025 मध्ये पूर्ण केलं आहे. पण इथेनॉल म्हणजे नक्की काय? ते कुठून आणि कशापासून तयार होतं? आणि इथेनॉल उत्पादनात भारताचा जागतिक स्तरावर काय दर्जा आहे? या लेखातून आपण हे सविस्तरपणे समजून घेऊया. इथेनॉल म्हणजे काय? इथेनॉल हा एक प्रकारचा जैवइंधन (biofuel) […]
भारतातील लहान आणि मध्यम शेतकरी अजूनही पारंपरिक पद्धतीने शेती करत आहेत. मात्र मजुरांच्या कमतरतेमुळे आणि उत्पादन वाढवण्याच्या गरजेमुळे आता यांत्रिकीकरण अपरिहार्य बनले आहे. विशेषतः “लघु यांत्रिकी शेती उपकरणे” (Small-Scale Mechanised Agricultural Equipment) ही वेळ आणि श्रम वाचवणारी, अधिक प्रभावी शेतीसाठी उपयुक्त ठरत आहेत. यामध्ये पॉवर वीडर आणि पॉवर टिलर हे दोन महत्त्वाचे यंत्रप्रकार आहेत. दोन […]
आजकाल ग्राहक अधिक आरोग्यसजग झाले आहेत. रासायनिक अन्नामुळे होणारे आजार, कीटकनाशकांचा अतिरेकी वापर, आणि GM बियाण्यांच्या दुष्परिणामांविषयी आता जागरूकता वाढली आहे. त्यामुळे सेंद्रिय उत्पादनांची (Organic Produce) मागणी वेगाने वाढते आहे. पण खरी चिंता हीच असते – “हे खरंच सेंद्रिय आहे का?” म्हणूनच ‘सेंद्रिय प्रमाणपत्र’ (Organic Certification) हा ग्राहक आणि विक्रेत्यांमधील विश्वासाचा दुवा बनतो. याच संदर्भात, […]
शेती करताना कीड आणि रोगांमुळे होणारे नुकसान ही एक मोठी समस्या असते. यावर उपाय म्हणून शेतकरी वेगवेगळ्या प्रकारची कीटकनाशके आणि कीटकनियंत्रक (Insecticides / Pesticides) वापरत असतात. पण नेमकं कोणतं कीटकनाशक कोणत्या प्रकारचं असतं, ते कसं काम करतं, आणि कोणत्या पिकासाठी उपयुक्त आहे , ही माहिती अनेकदा स्पष्ट नसते. या लेखात आपण कीटकनाशकांचे मुख्य दोन प्रकार […]
“Income Tax”, “ITR”, “ITR Filing”, “ITR Filing Deadline” – जुलै महिना आला की हे शब्द गुगल वर सर्वाधिक शोधले जातात. मात्र या गदारोळात एक अतिशय महत्त्वाचा आणि ग्रामीण भारताशी थेट संबंधित विषय दुर्लक्षित राहतो, तो म्हणजे शेती उत्पन्न आणि त्याचं आयकर विवरणात स्थान (Agricultural Income and Income Tax). अनेकांना वाटतं की, शेती उत्पन्न करमुक्त (Tax-Free) […]
शेतीमध्ये चांगले उत्पादन मिळवण्यासाठी जमिनीची सुपीकता टिकवणे आणि पिकांना आवश्यक पोषणद्रव्ये योग्य प्रमाणात पुरवणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. यासाठी खतांचा वापर अपरिहार्य ठरतो. पण खतांचे प्रकार समजून घेणे आणि योग्य निवड करणे हे शाश्वत आणि लाभदायक शेतीसाठी अत्यंत गरजेचे आहे. या लेखात आपण खतांचे चार मुख्य प्रकार आणि त्यांचे फायदे-तोटे सविस्तरपणे पाहणार आहोत, तसेच द्रव आणि […]
“No R, No Fish” – ही इंग्रजीतील एक जुनी म्हण, जी वरवर पाहता फारशी लक्ष वेधून घेत नाही. पण जरा खोलात गेलं की लक्षात येतं, की ही चार शब्दांची म्हण मानवाच्या आहारसुरक्षेपासून ते पर्यावरणसंवर्धनापर्यंत अनेक गोष्टी सांगून जाते. या म्हणीचा अर्थ असा की – ज्या महिन्यांच्या इंग्रजी नावात ‘R’ नाही (उदा. May, June, July, August) […]