बटाटा, Image Credit: https://pixabay.com/
भारत हा जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचा बटाटा उत्पादक देश आहे. दरवर्षी देशात ५ कोटी टनांहून अधिक (सुमारे ६० दशलक्ष टन) बटाट्यांचे उत्पादन होते. हा प्रचंड माल प्रामुख्याने टेबल बटाटा म्हणून वापरला जातो. परंतु, टेबल बटाट्यांमध्ये पाणी व साखरेचे प्रमाण जास्त असल्याने त्यांचा फ्रेंच फ्राईज (French Fries) किंवा चिप्ससाठी (Potato Chips) वापर केल्यास रंग पटकन तपकिरी होतो आणि उत्पादन कुरकुरीत राहत नाही.
यामुळे गेल्या दोन दशकांत भारतात प्रक्रिया दर्जाच्या बटाट्यांची मागणी झपाट्याने वाढली आहे. जागतिक ब्रँड्स आणि भारतीय कंपन्या या क्षेत्रात उतरल्यामुळे शेतकऱ्यांसाठी नवी बाजारपेठ तयार झाली आहे.
भारतातील प्रक्रिया दर्जाच्या बटाट्यांचा उद्योग पूर्वी खूपच मर्यादित होता. पण फास्ट-फूड साखळ्यांचा विस्तार, शहरीकरण आणि झपाट्याने बदलणाऱ्या खाद्य सवयींमुळे फ्रेंच फ्राईज आणि स्नॅक्सची मागणी अनेक पटींनी वाढली आहे.
Finshots च्या लेखानुसार, भारताने फ्रेंच फ्राईज क्षेत्रात मोठी मजल मारली असून McCain, HyFun, Iscon Balaji, ITC आणि Haldiram’s यांसारख्या कंपन्यांनी देशात मोठ्या प्रक्रिया युनिट्स उभारल्या आहेत. गुजरातमध्येच हजारो टन प्रक्रिया दर्जाचे बटाटे शेतकऱ्यांकडून थेट खरेदी केले जातात.
निर्यातीच्या बाबतीतही भारत झपाट्याने पुढे सरकत आहे. २०२३-२४ मध्ये १.३६ लाख टन फ्रोजेन फ्रेंच फ्राईज निर्यात झाली, ज्याची किंमत सुमारे ₹१,४७९ कोटी एवढी होती.
प्रक्रिया दर्जाचा बटाटा हा टेबल बटाट्यांपेक्षा खूप वेगळा असतो:
सॅन्टाना ही प्रक्रिया उद्योगात आघाडीवर असलेली जात असून बेल्जियम, नेदरलँड्स यांसारख्या देशांतून ती मोठ्या प्रमाणावर वापरली जाते.
भारतातही काही कंपन्यांनी या जातीची लागवड सुरू केली असून प्रक्रिया उद्योगात मागणी वाढत आहे.
भारतात प्रक्रिया बटाट्यांची जात उपलब्ध व्हावी यासाठी ICAR–Central Potato Research Institute (CPRI) ने २०१६ मध्ये कुफ़्री फ्रायसोना विकसित केला.
गुणवत्ता:
भारतामध्ये प्रक्रिया बटाटे वाढवताना काही अडथळे कायम आहेत:
सॅन्टाना आणि कुफ़्री फ्रायसोना या दोन जातींनी फ्रेंच फ्राईज उद्योगात नवीन संधी उघडल्या आहेत. सॅन्टाना ही जागतिक स्तरावर मान्यताप्राप्त जात आहे, तर कुफ़्री फ्रायसोना ही भारतात विकसित झालेली प्रक्रिया बटाटा जात असून शेतकऱ्यांना थेट बाजारपेठ उपलब्ध करून देते.
भारतीय परिस्थितीत जर शेतकरी आणि शेतकरी उत्पादक संघटना (FPOs) योग्य नियोजनाने या क्षेत्रात पुढे गेले, तर हे टिकाऊ व फायदेशीर पर्याय ठरू शकते.
शेतीत पाणी पुरवण्यासाठी- ठिबक सिंचन चालवण्यासाठी, विहिरीतील मोटार पंपासाठी आणि धान्य-भाजीपाल्याची प्रक्रिया करण्यासाठी वीजेचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. महाराष्ट्रासारख्या कृषिप्रधान राज्यात… Read More
आजकाल बाजारात खपली गहू (Emmer Wheat / Triticum dicoccon) हे नाव खूप गाजत आहे. आरोग्याविषयी जागरूक लोक याकडे आकर्षित होत… Read More
भारतातील ग्रामीण समाज अजूनही अनेक मूलभूत आव्हानांशी झगडतो आहे - अपुरं शिक्षण, आरोग्य सुविधा, रोजगाराच्या मर्यादित संधी आणि असुरक्षित उत्पन्न.… Read More