बालमित्रांनो, आपल्या आजूबाजूला झाडांवरून सरसर चढणारी, टूणटूण उड्या मारणारी छोटीशी खार आपल्याला सगळ्यांना माहीत आहे. रामायणात रामाला रामसेतू बांधताना मदत करणारी आणि तिच्या पाठीवर रामाच्या आशीर्वादाची पाच बोटं उमटलेली गोष्ट आपण आजीच्या तोंडून ऐकली असेल. पण तुम्हाला माहिती आहे का, याच खारुताईच्या कुटुंबात एक अशीही खार आहे जी खरंच “उडते”? हो, खरीखुरी उडणारी खार!
चला तर मग जाणून घेऊया या अद्भुत प्राण्याबद्दल!
उडणारी खार म्हणजे काय?
उडणाऱ्या खारींना इंग्रजीत Flying Squirrel म्हणतात. या Petauristinae नावाच्या कुळात मोडणाऱ्या खारींच्या शरीराच्या दोन्ही बाजूंना पातळ त्वचेचा भाग (पंखासारखा) असतो, जो समोरचे पाय आणि मागचे पाय यांना जोडतो. याच त्वचेच्या सहाय्याने त्या एक झाडावरून दुसऱ्या झाडावर “उडी” घेतात, पण ती उडी नसेल – तर ती असते एक प्रकारची हवेतून घसरण (glide) करणारी चाल!
उडणारी खार कशी दिसते?
सामान्य खारीपेक्षा उडणारी खार थोडी सडपातळ आणि लांबट असते. तिची शेपटी टोकाला चपटी वाटते आणि खूप झुपकेदार असते. सर्वात खास बाब म्हणजे – तिच्या समोरच्या आणि मागच्या पायांदरम्यान एक पातळ त्वचेचा पट असतो, जो ती हवेत हातपाय ताणून पसरवते, आणि त्याचं पंखासारखं रूप होतं.
या पद्धतीने हवेतून झाडावरून झाडावर जाण्याच्या कलेला विसर्पण कला (Gliding Mechanism) म्हणतात.
उडणारी खार हवेत कशी उडते?
- ही खार उंच झाडाच्या टोकावरून खाली झेप घेते.
- हवेत झेप घेताना ती तिचे हात-पाय आणि त्वचा पूर्णपणे पसरवते.
- ती सरळ उडत नाही, पण योग्य दिशेने घसरत (glide) जाते.
- उतरायच्या वेळी ती शेपटी थोडी वर उचलते, ज्यामुळे तिचा वेग कमी होतो आणि ती झाडावर सहज उतरते.
उडणारी खार कुठे आढळते?
या खारी मुख्यतः घनदाट जंगलांमध्ये राहतात, कारण त्या प्रामुख्याने झाडांवरच राहतात. भारतात वेगवेगळ्या भागांमध्ये वेगवेगळ्या प्रकारच्या उडणाऱ्या खारी आढळतात:
- उडणारी तपकिरी खार – गंगा नदीच्या दक्षिण भागातील जंगलात
- उडणारी तांबडी खार – पश्चिम हिमालयात
- त्रावणकोर खार – केरळमधील जंगलात
- काश्मीरी खार – काश्मीरमध्ये
- लहान उडणाऱ्या खारी – हिमालय आणि आसामच्या डोंगराळ भागात
उडणाऱ्या खारीविषयी काही रोचक गोष्टी
- या खारी झाडांच्या ढोलीत राहतात, त्या घरटे बनवत नाहीत.
- त्या मुख्यतः रात्री सक्रिय असतात – म्हणजेच निशाचर प्राणी आहेत.
- त्या साधी व कठीण कवचाची फळं, कोवळी पाने, कोंब, आणि छोटे कीटक खातात.
- त्या सामाजिक स्वभावाच्या आहेत आणि वटवाघूळ, घुबडांसारख्या इतर प्राण्यांबरोबर राहतात.
- एका वेळेस मादीला 1-2 पिल्लं होतात.
मनोरंजक तथ्ये:
- खारुताईच्या घराला ड्राय (Drey) म्हणतात.
- काही उडणाऱ्या खारी अतिनील प्रकाशात गुलाबी चमकतात – म्हणजेच fluorescent असतात!
- त्या भविष्यासाठी अन्न साठवून ठेवतात.
- त्या उत्तम गिर्यारोहक (climbers) आणि झपाट्याने उडणाऱ्या gliders आहेत.
शेवटी एक संदेश:
मानवी हस्तक्षेप, जंगलतोड, आणि अधिवास नष्ट होण्यामुळे या अद्भुत उडणाऱ्या खारी संकटात आल्या आहेत. त्यामुळे आपण त्यांच्या जंगलांचा आदर केला पाहिजे.
तर बालमित्रांनो, कधी राष्ट्रीय उद्यानात गेलात आणि झाडांवरून उडणारी खार पाहिली, तर ती पाहून थक्क व्हा, पण तिला त्रास देऊ नका. आणि तुमच्या डायरीत तो अनुभव आवर्जून लिहा!
तुम्हाला अशा गमतीशीर, विज्ञानावर आधारित निसर्गकथा आवडतात का? मग, आमच्या बाल विभागात अधिक कथा शोधा.
